Μεγάλος λαξευτός οικογενειακός τάφος στην ανασκαφή «Εμμ. Μαθιουλάκη»

Μεγάλος λαξευτός οικογενειακός τάφος που ανακαλύφθηκε κατά τις εργασίες ανοικοδόμησης οικίας ιδιοκτησίας Εμμ. Μαθιουλάκη το 1981. Ανήκει στο νεκροταφείο της ελληνιστικής Κυδωνίας (τέλη 4ου - μέσα 3ου π.Χ. αιώνα) και είναι υπόγειος. Στην είσοδο οδηγεί μακρύς δρόμος μήκους 5.80 μ. και πλάτους 1.00 μ. με 15 σκαλοπάτια. Ο τάφος αποτελείται από ένα μακρόστενο θάλαμο, με θολωτή οροφή και επιχρισμένο με κονίαμα, όπου γύρω απ’ αυτόν υπάρχουν εννέα ταφικοί θάλαμοι με πόρτες, τέσσερεις σε κάθε πλευρά και ένας στο βάθος του θαλάμου. Πάνω από κάθε πόρτα έχουν γραφεί με κάρβουνο ή έχουν χαρακτεί επιγραφές με τα ονόματα των νεκρών.

Συνολικά είχαν ταφεί 15 νεκροί με κρητικά ονόματα, πέντε άνδρες, επτά γυναίκες και τρία παιδιά. Τους νεκρούς συνόδευαν κτερίσματα σύμφωνα με τα ταφικά έθιμα της εποχής, όπως λύχνοι, πήλινα αγγεία, αλάβαστρα, κάτοπτρα χρυσά κοσμήματα, παιχνίδια κ.α. Ο τάφος φανερώνει τις σχέσεις της πόλης με την ελληνιστική Αλεξάνδρεια, απ’ όπου φαίνεται ότι έλκει την καταγωγή του. Αντίστοιχοι τάφοι έχουν ανευρεθεί στις νεκροπόλεις της Φαγιούμ και της Χάντρα. Η παρουσία πολλών κιβωτιόσχημων τάφων στο χώρο της Κυδωνίας πιθανόν να υποδηλώνει την ύπαρξη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής τάξης που είχε στενές σχέσεις με την Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων.